نحوه محاسبه حقوق و دستمزد از آن دسته مواردی است که آگاهی از آن برای همه کارمندان و کارگرانی که در یک مجموعه مشغول‌به‌کار می‌شوند ضروری است. از طرفی مدیران مالی و حسابداران یک شرکت هم باید به‌صورت کامل بر قوانین به‌روز حاکم بر نحوه محاسبه حقوق و دستمزد تسلط داشته باشند. آگاهی از قوانین و دستورالعمل‌های این حوزه باعث می‌شود، کارگر و کارفرما هر دو بر حق‌وحقوق خود آگاهی یابند و روابط کاری بین آن‌ها به‌خوبی تنظیم شود. در این مطلب تلاش می‌کنیم شما را با قوانین و فرمول‌های مربوط به حقوق و دستمزد آشنا کنیم.
حقوق و دستمزد چیست؟
اگر شما در شرکتی مشغول به کار هستند که خدمتی را ارائه می‌کند یا کالایی در آن تولید می‌شود، به‌ازای سهمی که در فرآیند تولید و ارائه آن خدمت دارید مبلغی را به‌عنوان حقوق یا دستمزد دریافت خواهید کرد که مقدار آن متناسب با کمیت و کیفیت کاری است که توسط شما انجام گرفته است.
مبنای پرداخت حقوق و دستمزد چیست؟
شاید برایتان سوال باشد که “بر پایه چه اطلاعاتی میزان حقوق و دستمزد محاسبه می‌شود؟” در پاسخ به این سوال، باید بگوییم که حسابدار یک شرکت بر مبنای اطلاعاتی مانند جزئیات قراردادها، مدت زمان کار انجام‌گرفته که به‌صورت دقیق ثبت می‌شود و همچنین اطلاعاتی که واحد کارگزینی شرکت در اختیار او قرار داده است، به‌صورت ماهیانه میزان حقوق را محاسبه می‌کند. واحد کارگزینی شرکت باید به‌صورت منظم حکم کارگزینی کارکنان را در اختیار حسابدار قرار دهد. حکم کارگزینی شامل اطلاعات مربوط به دریافتی‌هایی است که کارگر می‌بایست داشته باشد؛ دریافتی‌هایی مانند حقوق، حق مسکن، حق اولاد، هزینه‌های ایاب‌وذهاب، پاداش‌ها و غیره.
در ادامه مطلب به‌صورت دقیق به نحوه محاسبه آیتم‌های مربوط با حقوق و دستمزد خواهیم پرداخت. در اینجا لازم است به این نکته اشاره کنیم که به‌عنوان مدیر مالی یا حسابدار یک شرکت، شما می‌توانید فرمول‌های گفته شده در نرم‌افزار اکسل پیاده‌سازی کنید و با کمک آن محاسبات را انجام دهید؛ اما به‌صورت کلی محاسبه حقوق و دستمزد در اکسل دردسر‌های مخصوص به خود را دارد که ممکن است استفاده از آن را بسیار سخت کند. پیشنهاد ما استفاده از نرم افزار حسابداری است که با کمک آن‌ها می‌توانید تمام این فرآیند را کمترین مشکل انجام دهید. در حال حاضر با نرم‌افزار حسابداری هوفر، تمام فعالیت‌های مربوط به محاسبه و پرداخت حقوق و دستمزد قابل انجام است و با تهیه آن دیگری نیازی به محاسبه حقوق و دستمزد در اکسل نخواهید داشت.
محاسبات حقوق پرسنل، فقط در کسری از ثانیه با سیستم حقوق و دستمزد هوفر
محاسبه حقوق هر ساعت کاری چگونه است؟
با توجه به اینکه حداقل دستمزد روزانه در سال 1402 مبلغ 1,769,428ریال تعیین شده است. با تقسیم این مبلغ بر عدد 7.33 یا همان 7 ساعت و بیست دقیقه می‌توانید میزان دستمزد هر ساعت کار عادی را محاسبه کنید؛ بنابراین دستمزد هر یک ساعت کار روزانه به این ترتیب محاسبه می‌شود:
مزد روزانه تقسیم بر 7.33
در اینجا لازم است اشاره کنیم که حداکثر ساعت کاری در هر روز که در قانون تعیین شده است 8 ساعت است؛ البته کارفرما در صورت توافق با کارگران می‌تواند میزان ساعت کاری را به‌صورت منعطف کمتر یا بیشتر از این ساعت در هر روز تعیین کند؛ به شرطی که مجموع ساعت کاری به بیش از 44 ساعت در هفته نرسد. تجاوز از مقدار تعیین‌شده مشمول اضافه‌کاری خواهد بود.
محاسبه حقوق ساعات اضافه‌کاری چگونه است؟
دستمزد هر ساعت اضافه‌کاری 40 درصد بیشتر از ساعت کار عادی است؛ بنابراین اگر می‌خواهید دستمزد یک ساعت اضافه‌کاری را محاسبه کنید، دستمزد یک ساعت کار عادی را که در قسمت بالا به دست آوردید ضرب‌در عدد 1.4 کنید. برای محاسبه مبلغ اضافه‌کاری ماهیانه خود کافی است عدد به‌دست‌آمده را در تعداد ساعات اضافه‌کاری ماهیانه خود ضرب کنید؛ بنابراین محاسبه بر اساس فرمول زیر خواهد بود.
مزد یک ساعت کار عادی * 1.4 = دستمزد یک ساعت اضافه‌کاری
مثال محاسبه حقوق ساعات اضافه‌کاری
دستمزد هر ساعت کار عادی 241,395 ریال است با ضرب‌کردن این عدد در (1.4) دستمزد هر ساعت اضافه‌کاری برابر خواهد بود با 337,953 ریال. اگر مجموع ساعات اضافه‌کاری ماهانه فرد را 40 ساعت در نظر بگیریم؛ با ضرب‌کردن عدد 40 در مقدار به‌دست‌آمده کل حقوق اضافه‌کاری فرد 13,518,140 ریال خواهد بود.
در ارتباط با اضافه‌کاری لازم است به 2 نکته توجه داشته باشید:
1- کارفرما نمی‌تواند به‌صورت اجباری شما را وادار به اضافه‌کاری کند؛ این شما هستید که انتخاب می‌کنید، اضافه‌کاری انجام دهید یا خیر.
2- حقوق روزهای تعطیل رسمی مانند حقوق روزهای غیر تعطیل باید پرداخت شود؛ بنابراین اگر کارفرما بخواهد که در روزهای تعطیل هم کار بکنید، می‌بایست دستمزد آن مانند اضافه‌کاری محاسبه شده و در پایان ماه علاوه‌بر حقوق ماهیانه پرداخت شود. به این دستمزد اضافه، تعطیل‌کاری گفته می‌شود.
محاسبه حقوق و دستمزد شب‌کاری چگونه است؟
دستمزد هر ساعت شب‌کاری برای کارگرانی که شغل آن‌ها به‌صورت نوبتی نیست، 35درصد بیشتر از ساعت کار معمولی خواهد بود. برای محاسبه مبلغی که باید در پایان ماه به‌عنوان شب‌کاری دریافت کنید، باید دستمزد هر ساعت کار عادی خود را در عدد 1.35 ضرب کنید و عدد به‌دست‌آمده را به تعداد ساعاتی که در طول ماه شب‌کاری انجام داده‌اید ضرب نمایید تا حقوق یک ماه شب‌کاری به دست بیایید؛ بنابراین فرمول محاسبه به ترتیب زیر خواهد بود.
مزد یک ساعت کار عادی * 1.35 = دستمزد یک ساعت شب‌کاری
دستمزد یک ساعت شب‌کاری * ساعات شب‌کاری در ماه = حقوق یک ماه شب‌کاری
مثال محاسبه حقوق ساعات شب‌کاری
دستمزد هر ساعت کار عادی 241,395 ریال است با ضرب‌کردن این عدد در (1.35) دستمزد هر ساعت شب‌کاری برابر خواهد بود با 325,883 ریال. اگر مجموع ساعات شب‌کاری ماهانه فرد را 50 ساعت در نظر بگیریم؛ با ضرب‌کردن عدد 50 در مقدار به‌دست‌آمده، کل حقوق شب‌کاری فرد 16,294,162 ریال خواهد بود.
محاسبه حقوق نوبت کاری (شیفت کاری) چگونه است؟
کار نوبتی به کاری گفته می‌شود که در طول ماه در شیفت‌های مختلفی انجام می‌شود که این نوبت‌ها می‌تواند در صبح، عصر یا شب باشد و با توجه به اینکه شیفت کاری کارگر در کدام بازه‌های زمانی واقع شود، مبلغی به‌عنوان فوق‌العاده نوبت‌کاری دریافت خواهد کرد. برای محاسبه مبلغ فوق‌العاده، کافی است، مبلغی را که به‌صورت کلی به‌عنوان دستمزد و مزایا دریافت می‌کنید، با توجه به شیفت کاری در اعداد 10درصد، 15درصد و 22.5درصد ضرب کنید تا مبلغ فوق‌العاده نوبت‌کاری به دست بیاید. اگر شیفت کاری شما صبح و عصر است، مبلغ کلی حقوق را در 10درصد؛ اگر شیفت کاری‌تان صبح، عصر و شب است در 15درصد و اگر شیفت کاری در صبح و شب یا عصر و شب است در 22.5درصد ضرب می‌کنید؛ بنابراین فرمول محاسبه فوق‌العاده نوبت کاری به این شکل است.
نرخ نوبت کاری که بر اساس نوع شیفت تعیین می‌شود * مزد و مزایای که به‌تبع شغل متفاوت است = فوق‌العاده نوبت کاری
مثال محاسبه فوق‌العاده نوبت کاری
فرض کنید نوبت کاری فرد صبح، عصر و شب است؛ بنابراین نرخ نوبت کاری برای او 15درصد است. اگر حقوق دریافتی کلی فرد برابر با عدد 53.082.840 ریال باشد؛ فوق‌العاده نوبت کاری که با ضرب این عدد در 0.15 به دست می‌آید برابر با 7,962,426 ریال خواهد بود. این فرد می‌بایست علاوه‌بر حقوق پایه خود، مبلغ محاسبه شده را به‌عنوان فوق‌العاده نوبت کاری دریافت کند. با توجه به شیفت کاری خود و نرخ نوبت کاری که برای آن تعریف شده است، می‌توانید مبلغ فوق‌العاده را محاسبه کنید.
حق سنوات چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
برای کسانی که به مدت یک سال یا بیشتر از یک سال در یک مجموعه کار کرده‌اند، کارفرما موظف است، مبلغی تحت عنوان حق سنوات که مقدار آن معادل یک ماه آخر حقوق کارگر است به او پرداخت کند؛ حتی اگر کسی کمتر از یک سال برای یک شرکت کار کرده باشد هم مشمول حق سنوات می‌شود و فرمول محاسبه آن به این صورت است که آخرین حقوق دریافتی او ضرب در تعداد کل روزهایی می‌شود که مشغول کار بوده و با تقسیم عدد به‌دست‌آمده در 365، مبلغ حق سنوات به دست می‌آید.
مثال محاسبه حق سنوات برای فردی با سابقه کار کمتر از یک سال
اگر فردی به مدت 200 روز برای یک شرکت کار کرده است، برای محاسبه حق سنواتی که در آخر سال به او پرداخت می‌شود، با فرض اینکه آخرین حقوق دریافتی او 5 میلیون تومان باشد؛ محاسبه به روش زیر خواهد بود:
این مبلغ می‌بایست در پایان سال به وی پرداخت شود.
مبلغ عیدی چگونه محاسبه می‌شود؟
در مورد کارمندان دولت، عدد عیدی هر ساله توسط دولت تعیین می‌شود؛ اما برای کسانی که کارمند دولت نیستند، مقدار عیدی دو برابر آخرین حقوق دریافتی خواهد بود؛ البته به‌شرط اینکه از سه برابر پایه حقوق (حداقل حقوق) که کارگر در آن سال گرفته است، بیشتر نشود.
نحوه محاسبه کسور قانونی حقوق و دستمزد
قوانین حقوق و دستمزدها دچار بازنگری می‌شوند
در این مقاله سعی کردیم مهم‌ترین قوانین مربوط به محاسبه حقوق و دستمزد را برایتان توضیح دهیم؛ اما توجه داشته باشید که این قوانین و دستورالعمل‌ها، ممکن است هر سال دچار بازنگری شوند؛ بنابراین لازم است که به‌عنوان کارمند یا کارگر یک شرکت، پیگیری لازم را در مورد تغییرات این قوانین داشته باشید تا کاملا بر حق و حقوق خود آگاه شوید. همچنین اگر کارفرما یا حسابدار یک شرکت هستید؛ ضروری است که پیگیری مستمری از تغییرات این قوانین داشته باشید تا دچار ضررهای مالی احتمالی نشوید.
عالی بود .خیلی خوب توضیح دادید. ممنون