پیش‌تر وظایف اصلی واحد حسابداری هر کسب‌وکار را، کمک به ترسیم نموداری روشن از وضعیت مالی شرکت عنوان کردیم. هر واحد تجاری برای تصمیم‌گیری درباره روال آینده توسعه اقتصادی خود باید اطلاعاتی درمورد صورت‌های مالی خود داشته باشد. صورت‌های مالی شرکت اطلاعاتی راجع به نسبت بدهیها و درآمدها ارایه می‌کند. مدیران برحسب تجزیه و تحلیل داده‌های صورت‌های مالی و برآورد نتیجه آن برای ارتقای اقتصادی شرکت برنامه‌ریزی می‌کنند. از انواع صورت‌های مالی که داده‌های آن نقش مهمی در توصیف موقعیت کسب‌وکار دارد ترازنامه حسابداری است.
در این مقاله با ما همراه باشید تا به‌صورت دقیق انواع ترازنامه در حسابداری را به شما معرفی کرده و به اهمیت نقش آن در مدیریت مالی کسب‌وکار بپردازیم.
معرفی کامل انواع صورت‌های مالی
ترازنامه حسابداری یا بیلان مالی
ترازنامه حسابداری خلاصهای از وضعیت مالی کسب وکار است که در آن ذی‌نفعان حقوقی و حقیقی شرکت و سهام آنان و همچنین فهرست داراییها و بدهیها در یک دوره مشخص بیان میشود. ترزانامه مالی، معیاری برای محاسبه زمان بازگشت سرمایه‌گذاری‌ها و مقدار آن و مبنایی برای ارزیابی اقتصادی شرکت می‌باشد. برخی تهیه ترازنامه مالی را مهمترین مسئولیت مدیر مالی می‌دانند. چرا که ترازنامه مالی گزارشی از کل دارایی‌های شرکت است که مبنای طراحی استراتژی بلندمدت قرار می‌گیرد.
تعریف ترازنامه چیست؟
ترازنامه یا به انگلیسی balance sheet مهمترین نوع صورت‌های مالی است. برخی به ترازنامه حسابداری بیلان مالی نیز می‌گویند. تعریف بیلان مالی در اصطلاحات بانکی فرانسه به‌معنای ترازنامه و کارکرد است. وظیفه ترازنامه مالی ارائه گزارشات از میزان درآمدها، بدهیها و در نهایت سرمایه کل یک کسب وکار در طول یک دوره مشخص است. بیلان مالی در پایان هر دوره مالی توسط واحد حسابداری شرکت تهیه میشود.
فرمول یا معادله ترازنامه چیست؟
برای محاسبه ترازنامه مالی باید سه عامل اصلی کسب‌وکار یعنی دارایی، بدهی و سرمایه شرکت را در نظر گرفت. این سه عامل در محاسبه معادله ترازنامه حسابداری موثرند. حسابداران برای اعلام نتیجه بیلان مالی یا ترازنامه باید داده‌های مربوط به هریک از این سه عامل را طی یک دوره مشخص معرفی کنند. شکل نهایی فرمول ترازنامه حسابداری به‌صورت زیر است:
دارایی = بدهی + سرمایه (حقوق صاحبان سهام)
به عبارت بهتر نتیجه این فرمول می‌گوید که شرکت چه مقدار سرمایه، چه مقدار بدهی و در نهایت چه میزان دارایی کل دارد.
چرا ترازنامه مهم است؟ چه اطلاعاتی می‌دهد؟
همانطور که گفتیم بیلان گزارشی مختصر و مفید از وضعیت مالی شرکت در یک دوره مشخص است. اهمیت ترازنامه حسابداری در این است که سود و زیان شرکت را در یک بازه تاریخی نشان می‌دهد. می‌توان با تجزیه و تحلیل تراز مالی شرکت به عوامل رشد و یا نقاط خطر کسب‌وکار پی برد.
ترازنامه مالی شرکت همچنین فهرست دقیق بدهیها و داراییها و اینکه دقیقا این دارایی یا بدهی متوجه چه شخص حقیقی یا حقوقی است را مشخص می‌کند. بنابراین تصویری شفاف و خالص از میزان سرمایه و دیون پرداختنی شرکت است. این گزارش همچنین نقاط نشتی منابع مالی و مراکز سودمند اقتصادی را نشان می‌دهد.
انواع ترازنامه چند شکل دارد؟
ترازنامه‌های حسابداری برحسب نیاز مدیران به دو شکل متفاوت تهیه می‌شوند. شکل حساب ترازنامه و شکل گزارش ترازنامه از مهمترین شکل‌های ترازنامه مالی است.
شکل حساب ترازنامه
شکل حساب ترازنامه حسابداری دارای دو ستون اصلی T مانند است. عناوین میزان سرمایه و میزان بدهیها در طرفین این دو ستون درج می‌شوند. شکل حساب ترازنامه دقیقا مشابه سمت چپ معادله ترازنامه است. جالب است بدانید در کشور ما بیشتر از این نوع ترازنامه در ارائه صورت‌های مالی استفاده میشود.
شکل گزارش ترازنامه
شکل گزارشی ترازنامه مشابه تصویری از کل معادله ترازنامه است. در ستون سمت چپ مقادیر بدهیها و سرمایهها قرار می‌گیرد. در ستون سمت راست میزان کلی دارایی‌های شرکت محاسبه می‌گردد.
اقلام ترازنامه حسابداری به ترتیب شامل چه مواردی است؟
جدول ترازنامه همان قالبی است که فرمول ترازنامه روی آن ثبت میشود. یعنی دارایی، بدهی و سرمایه. مقادیر درج‌شده روی دو ستون جدول ترازنامه باید با هم مطابقت داشته یا به اصطلاح با هم تراز باشند. به عبارت بهتر باید بین مجموع مقادیر بدهیها و سرمایهها و مقادیر دارایی توازن برقرار شود. اغلب جداول ترازنامه از همین دو ستون اصلی تشکیل شده‌اند. با این وجود برخی از جدول‌های ترازنامه، شامل اقلام اطلاعاتی دیگری نیز می شود.
از جمله مهمترین اقلام ترازنامه حسابداری که در جدول ثبت می‌شوند عبارتند از:
1-ستون دارایی ها در ترازنامه حسابداری
دارایی به مواردی گفته میشود که صاحبان شرکت بر روی آنها سرمایه‌گذاری کرده باشند و بتواند در صورت لزوم به پول نقد تبدیل شود. طبقه‌بندی داراییها در ترازنامه برحسب مقدار نقدینگی و و از بالا به پایین است. اقلام دارایی به دو گروه دارایی جاری و غیر جاری دسته‌بندی می‌شوند. در ترازنامه حسابداری ابتدا دارایی‌های جاری برحسب میزان نقدینگی ثبت میشود و بعد نوبت به ثبت دارایی‌های غیرجاری می‌رسد.
انواع دارایی ها در ترازنامه
دارایی های جاری در ترازنامه مالی:
دارایی جاری به دارایی‌هایی اطلاق میشود که بتواند ظرف مدت کمتر از یک سال به پول نقد تبدیل شود. مواردی که تحت عنوان دارایی‌های جاری در ترازنامه حسابداری درج میشود به شرح زیر است.
- وجوه نقد و معادل‌های نقدی آن شامل چک، ارز و صورت‌حساب‌های بانکی. این موارد جزو دارایی‌های جاری با بالاترین نرخ نقدینگی در نظر گرفته می‌شوند.
- اوراق بهادار که بتوان آنها را طی مدتی یک سال فروخت و به پول نقد تبدیل کرد.
- حساب‌های دریافتنی که شرکت بتواند طی مدت کوتاهی آنها را اخذ کند.
- موجودی انبار و یا مواد اولیه و محصولاتی که می‌توان از فروش آن در بازار اطمینان داشت.
- مخارجی مانند مبلغ اجاره ساختمان یا بیمه که قبلا پرداخت آن انجام شده باشد.
دارایی های غیرجاری یا ثابت :
دارایی غیرجاری به اقلامی گفته میشود که بیش از مدت یک سال برای نقد کردن آن زمان نیاز باشد. از مهمترین اقلام دارایی غیرجاری عبارتند از:
- دارایی‌های ثابت مانند ماشین‌آلات صنعتی و تجهیزات تولیدی، ساختمان و املاک.
- اوراق بهادار بلندمدتی که نتوان طی مدت کمتر از یک سال آن را به وجه نقد تبدیل کرد.
- دارایی‌های غیرمشهود که امتیازاتی مانند حق چاپ، حق امتیاز و حق ثبت را شامل میشود.
- دارایی های ثابت که ساختمان ها و املاک، ماشین آلات و دیگر تجهیزات را شامل می شود.
- اوراق بهادار بلندمدت که سرمایه گذاری انجام شده در این زمینه را نمی توان در کمتر از یک سال به وجه نقد تبدیل کرد.
- دارایی های نامشهود که شامل حق چاپ، حق امتیاز و حق ثبت اختراع می شود.
دارایی‌های نامشهود : دارایی‌های نامشهود دارایی‌هایی هستند که نمی‌توانید آنها را لمس کنید و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- مالکیت معنوی: دانش، اطلاعات یا فرایندهایی که کسب‌وکار شما را از دیگران متمایز می‌کند.
- علائم تجاری و اختراعات: مفاهیمی که به طور رسمی ثبت شده‌اند که برای کسب‌وکار شما ارزش ایجاد می‌کنند.
- سرقفلی: مبلغی که در صورت خرید یک کسب‌وکار برای شهرت و عملکرد یک کسب‌وکار می‌پردازید که گاهی اوقات “ارزش تجاری” نامیده میشود.
اقلام دارایی ها در ترازنامه چند نوع دارد؟
- وجه نقد
- حساب های دریافتنی
- اسناد دریافتی
- موجودی مواد و کالا
- موجودی ملزومات اداری
- بدهکاران
- پیش پرداخت ها
2- ستون بدهی ها در ترازنامه حسابداری
بدهیها شامل تعهدات پرداختنی می‌باشد که باید توسط شرکت پرداخت شود. بدهیها به دو دسته بدهی‌های جاری و بدهی‌های غیرجاری تقسیم میشود.
انواع بدهی ها در ترازنامه عبارتند از:
بدهی‌های جاری یا کوتاه مدت باید ظرف مدت کمتر از یک سال به صاحبان آن پرداخت شوند. دیونی مثل حقوق و دستمزد کارکنان، اجاره ملک و تجهیزات، هزینه منابع آب و برق، هزینه‌های مالیاتی و بدهی‌های بانکی از جمله بدهی‌های جاری می‌باشند. به طورکلی بدهیها را می‌توان به‌صورت زیر دسته بندی کرد:
- اضافه برداشت بانکی
- اسناد پرداختنی
- حساب های پرداختنی
- پیش دریافت ها
بدهی‌های غیرجاری یا بلندمدت بدهی‌هایی هستند که برخلاف بدهی‌های جاری بیش ازمدت یک سال برای پرداخت مهلت دارند. بدهی‌های بانکی و دریافت وام‌ها از موسسات مالی و برخی مالیات‌ها از دسته بدهی‌های غیرجاری هستند.
بدهی احتمالی در ترازنامه چیست؟
همانطور که از نام این نوع از بدهی مشخص است، احتمالی است. بدین معنی که تعهدی غیرقطعی برای کسب‌وکار است که ممکن است در آینده محقق بشود یا نشود. به عنوان مثال فرض کنید یک شرکت تولید کننده آبمیوه تصمیم بگیرد یک کمپین اجرا کند. در این کمپین به یکی از مشتریانی که سریال 10 تا از قوطی های آبمیوه را ارسال می‌کنند، به قید قرعه یک سکه بهار آزادی جایزه داده میشود. این یک تعهد غیرقطعی و در نتیجه یک بدهی احتمالی است که شرکت در ترازنامه مالی خود به صورت “ذخیره جوایز” نشان می‌دهد.
ذخیره مزایای پایان خدمت پرسنل یا ذخیره مالیات نمونه‌های دیگر از بدهی احتمالی هستند که در بیلان مالی شرکت منعکس می‌شوند.
3- حقوق صاحبان سهام در ترازنامه
همانطور که در معادله ترازنامه عنوان کردیم سرمایه مالکانه تفاوت میان دارایی ها و بدهی ها است که در شرکت های سهامی به آن حقوق صاحبان سهم گفته می شود.
برای درک بهتر این تعریف شما یک شخص را به عنوان شرکت یک نفره در نظر بگیرید. هر چیزی که این فرد صاحب آن است مانند خودرو، خانه و … می شود دارایی های شخص و هر چیزی که به دیگران مقروض است مانند وام بانکی، پول قرض گرفته شده از دوستان و … می شود بدهی های شخص و تفاوت میان این دو ارزش خالص یا همان حقوق صاحب سهم می باشد.
اقلام حقوق صاحبان سهام در ترازنامه شامل چیست؟
- سرمایه
- افزایش یا کاهش سرمایه در جریان
- کسر سهام
- سهام خزانه
- اندوخته قانونی
- سایر اندوخته ها
- مازاد تجدید ارزیابی دارایی های غیر جاری
- سود و زیان انباشته
استهلاک در ترازنامه
هنگام تفسیر ترازنامه، حتماً استهلاک را در نظر بگیرید. هر بار که کسب‌وکار شما از یک دارایی ثابت مانند تجهیزات اداری یا وسیله نقلیه استفاده می‌کند، مقداری از ارزش آن از بین می‌رود.
مراحل تهیه ترازنامه حسابداری به زبان ساده
برای تهیه ترازنامه حسابداری به صورت دستی کافی است به معادله ترازنامه توجه کنید. کاری که باید بکنید این است که دو ستون ایجاد کرده و عنوان داراییها و مجموع بدهیها و سرمایهها را در آن دو ستون به تفکیک ثبت کنید. سپس جمع مقادیر هر ستون را در پایین هر ستون بنویسید. نکته اساسی در تهیه ترازنامه حسابداری توجه به مطابقت مقادیر دو ستون است. یعنی باید توازن میان مقادیر داراییها و بدهیها برحسب معادله ترازنامه حفظ شود. نکات دیگری که در طراحی ترازنامه مالی باید در نظر گرفته شود شامل موارد زیر است:
- عنوان، تاریخ گزارش و نام واحد تجاری را در سربرگ ترازنامه بنویسید.
- واحد اندازه‌گیری وجوه نقدی و غیر نقدی را بر مبنای پول رایج کشور ثبت کنید.
- برای نوشتن داراییها باید ترتیب نقدن شدن آنها را ملاک قرار دهید.
- در سمت چپ ترازنامه بدهیها و سرمایهها و در سمت راست آن داراییها را درج کنید.
- بدهی‌های شرکت را برحسب ترتیب سررسید پرداخت درج کنید.
- همیشه و همیشه به توازن میان داراییها و مجموع بدهیها و سرمایه‌های شرکت توجه کنید.
- برای ثبت داراییها باید قیمت تمام‌شدۀ آنها در زمان ثبت را در نظر بگیرید. سپس در موعد استهلاک دارایی، آن را از فهرست داراییها خارج کنید.
در صورت استفاده از یک نرم‌افزار حسابداری دیگر نیازی به محاسبه دستی ترازنامه حسابداری ندارید. بلکه کافی است مقادیر هر یک از اقلام ثبت‌شده را انتخاب کنید تا به‌صورت اتوماتیک محاسبه ترازنامه مالی انجام شود.
درخواست دموی نرم افزار حسابداری هوفر
