بدون شك حسابداري بدون صورت‌هاي مالي تقريبا غير ممكن و بدون كاربرد مي‌گردد. صورت سود و زيان مهم‌ترين و اولين گزارش مالي است كه نشان دهنده عملكرد مالي يك شركت در يك دوره زماني مشخص است، كه از طريق كسر هزينه‌ها از درآمدها، صورت سود يا زيان محاسبه مي‌گردد. در واقع صورت سود و زيان، يكي از اظهارنامه‌هاي مالياتي محسوب مي‌گردد كه كه مشخص كننده درآمد، هزينه‌ها و سود و زيان يك شركت تجاري براي يك دوره خاص است. لازم به ذكر است كه صورت سود و زيان بايد قبل از اظهارات مالي ديگر براي صاحبان سرمايه محاسبه شده و گزارش داده شود. در اين مقاله قصد داريم به معرفي صورت سود و زيان و انواع بخش‌هاي آن و روش محاسبه آن بپردازيم. ابتدا تعریفی از صورت سود و زیان به دست می دهیم. سپس کاربردها و روش محاسبه سود و زیان را بیان خواهیم کرد.
در ادامه انواع صورت‌های سود و زیان شامل صورت سود و زیان جامع و صورت سود و زیان انباشته و در نهایت صورت سود و زیان تلفیقی را معرفی خواهیم کرد. پس از آن نحوه محاسبه صورت سود و زیان شرکت‌های بازرگانی و صورت سود و زیان شرکت های تولیدی را بیان خواهیم داشت.
صورت‌های مالی چیست؟ معرفی انواع صورت‌های مالی
صورت سود و زيان چیست؟
همانطور كه گفته شد صورت سود و زيان يكي از اساسي‌ترين صورت‌هاي مالي است كه درآمدها و هزينه‌هاي ايجاد شده در يك شركت را در يك بازه زماني مشخص شده مثلا يك فصل يا يك سال مالي تهيه و گزارش مي‌نمايد و همراه با دو صورت مالي ترازنامه و صورت جريان وجوه نقد ارائه مي‌گردد. به صورت سود و زيان، صورت حساب درآمد و هزينه، و صورت عمليات نيز گفته مي‌شود. براي به دست آوردن صورت سود و زيان ناخالص يك واحد اقتصادي، مقدار هزينه‌هاي غيرعملياتي از مقدار فروش كسر مي‌گردد و عدد به دست آمده سود و زيان شركت در دوره مورد نظر را نمايش مي‌دهد.
صورت سود و زيان بینش ها و بصیرت های بسيار مهمي را در خصوص چهار عامل حیاتی و مهم يعني درآمدها، هزينه های تخصیص یافته، سود و زيان به بار آمده در اختيار تصمیم گیرندگان و صاحبان سهام و مدیران ارشد قرار مي‌دهد. صورت سود با درآمد يا همان فروش آغاز شده و با درآمد خالص به پايان مي‌رسد و بنا به همين دليل است كه مهم‌ترين عاملي است كه توجه سرمايه‌داران را به خود معطوف مي‌نمايد، چرا كه درآمد مثبت يا همان سود، نشانگر افزايش حقوق صاحبان سهام و درنتيجه افزايش ارزش كلي است در حاليكه درآمد خالص منفي يا ضرر، نشانگر كاهش ارزش سهام خواهد بود.
اجزای صورت سود و زیان
صورت سود و زیان شما به طور کلی به 2 بخش تقسیم می‌شود:
1. درآمد
مهم‌ترین بخش درآمد در صورت سود و زیان، فروش کل است. درآمد ثانویه و سایر درآمدها می‌تواند غیرقابل پیش‌بینی باشد؛ بنابراین برای رشد کسب‌وکار خود باید بر درآمد فروش اولیه خود تمرکز کنید.
منابع ثانویه درآمد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سود بانکی
- سود مالی (به عنوان مثال سود ناشی از فروش دارایی).
توجه داشته باشید که میزان فروش نسبت به صورت سود و زیان قبلی شما چقدر افزایش یا کاهش یافته است.
تقسیم ارقام فروش به محصولات یا خطوط تولید به شما کمک می‌کند تا ببینید کدام محصولات عملکرد خوبی دارند و کدام محصولات نیاز به توجه دارند.
همیشه به دنبال حفظ یا افزایش درآمد در طول زمان باشید. الگوی کاهش درآمد ممکن است نشان دهنده این باشد که کسب‌وکار شما دچار مشکل شده است.
2. مخارج
دو مجموعه ارقام اصلی در بخش هزینه‌های صورت سود و زیان عبارت‌اند از:
- بهای تمام شده کالای فروخته شده (هزینه کار مستقیم و هرگونه مواد خامی که برای تولید کالا یا خدمات شما استفاده می‌شود)
- هزینه‌های عملیاتی (هزینه نیروی کار غیرمستقیم و هر هزینه دیگری که مستقیماً به تولید کالا یا خدمات مرتبط نیست).
تا جایی که امکان دارد هزینه‌های کسب‌وکار خود را به حداقل برسانید. افزایش هزینه‌های مواد می‌تواند به این معنی باشد که شما باید یک تأمین‌کننده متفاوت پیدا کنید یا روش‌های تولید کارآمدتری پیدا کنید. برخی از افزایش‌ها اجتناب‌ناپذیر هستند و تورم احتمالاً باعث افزایش هزینه‌ها در یک بازار در یک دوره زمانی می‌شود.
کاهش هزینه‌های عملیاتی دشوارتر است. برای مثال، اگر اجاره بهای شما افزایش یابد، ممکن است نقل مکان به مکان‌های جایگزین عملی نباشد، یا نقل مکان ممکن است گران‌تر از پرداخت مبلغ اجاره افزایش یافته باشد.
صورت سود و زیان خود را برای هر گونه افزایش ناگهانی یا غیرمنتظره در هزینه‌ها، به جای افزایش تدریجی در طول زمان (به دلیل عواملی مانند تورم و افزایش حقوق سالانه کارکنان) بررسی کنید.
ارائه صورت سود و زيان چه كاربردي دارد و هدف از آن چيست؟
يكي از اصلي‌ترين اهداف آن ارائه گزارش از فعاليت‌هاي كسب و كار يك شركت به سهامداران مورد نظر است تا ميزان سودآوري فعاليت‌هاي شركت براي آن‌ها مشخص گردد. صورت سود و زيان علاوه بر اينكه محاسبه مي‌نمايد كه يك شركت سودده يا زيان‌ده بوده است، با نشان دادن ميزان سودآوري يك شركت موفق، سرمايه‌گذاران و وام دهندگان را ترغيب مي‌نمايد تا بتوانند سرمايه‌گذاري خود را در شركت‌هاي با سودآوري بالا انجام دهند.
روش‌هاي ارائه سود و زيان
انواع روش‌هاي ارائه سود و زيان را مي‌توان به دو روش تك مرحله‌اي و دو مرحله‌اي طبقه بندي نمود كه در زير شرح داده شده است:
روش تك مرحله‌اي
در اين روش تك مرحله‌اي، ابتدا كليه درآمدها ليست شده سپس تمامي هزينه‌ها به انتهاي ليست اضافه مي‌گردد. در نهايت از كسر كردن مجموع هزينه‌ها از مجموع درآمدها، سود و زيان قبل از كسر ماليات مشخص خواهد گرديد.
روش دو مرحله‌اي
در روش دو مرحله‌اي، در آغاز تمامي درآمدها و هزينه‌هاي عملياتي مربوط به آن کسب وکار ليست شده و از كسر نمودن آن‌ها از هم، سود يا زيان ناويژه محاسبه مي‌گردد. در مرحله بعدي، درآمدها و هزينه‌هاي غيرعملياتي نيز به ليست اضافه شده و در نهايت از تفاضل نتيجه به دست آمده از اين دو مرحله، سود يا زيان قبل از كسر ماليات مشخص مي‌گردد.
چنانچه مجموع درآمدها از مجموع هزينه‌ها بيش‌تر بوده، فعاليت شركت سودآور و در غير اين صورت فعاليت شركت زيان‌ده محسوب مي‌گردد.
تعریف انواع صورت سود و زیان
به طور کلی در موضوع صورت سود و زیان با سه عبارت کلیدی مواجه می گردیم. صورت سود و زیان جامع، صورت سود و زیان انباشته و صورت سود و زیان تلفیقی. در این بخش به طور کلی هر یک از این موارد را توضیح می دهیم.
صورت سود و زیان جامع
صورت سود و زیان مربوط است به سود یا زیانی که رخ داده است یا اصطلاحا محقق شده است. بنابراین ما دو نوع سود و زیان داریم. سود و زیانی که عملا اتفاق افتاده است و سود یا زیانی که در عمل محقق نشده است. منظور از صورت سود و زیان در حالت عادی آن است که همه آنچه تحقق یافته است باید در صورت سود و زیان درج گردد. اما در صورت سود و زیان جامع موارد محقق نشده یا رخ نداده نیز درج می گردد.
گاهی اوقات تصمیم گیرندگان اصلی، هیئت مدیره یا صاحبان سهام می خواهند از سود یا زیان تحقق نیافته نیز با خبر گردند. در این صورت اعلام می کنند که نیاز به صورت سود و زیان جامع دارند. اما صورت سود و زیان جامع شامل چه بخش هایی است؟ همان طور که از نامش پیداست، صورت سود و زیان جامع شامل صورت سود و زیان معمولی می گردد. علاوه بر آن، سایر درآمدها و هزینه هایی که شناسایی شده اند نیز باید به تفکیک آورنده شوند. بخش آخر هم شامل تعدیلات سنواتی می گردد.
منظور از سایر درآمدها و هزینه های شناسایی شده چیست؟ این ها آن بخش از درآمدها یا هزینه ها هستند که از تغییر ارزش بدهی ها یا دارایی ها پدید می آیند. به عنوان نمونه دارایی های ثابت مشهود را می توان مجددا مورد ارزیابی قرار داد. بنابراین با افزایش یا کاهش ارزش آن ها، سایر درآمدها و هزینه های شناسایی شده کاهش یا افزایش می یابند. به این بخش از فعالیت حسابداران تجدید ارزیابی دارایی ها نیز گفته می شود.
بخش آخر هم مربوط است به تعدیلات سنواتی. این بخش شامل تغییر در رویه حسابداری و یا اصلاحاتی است که در اشتباه هات رخ داده است. باید بپذیریم که حسابداری نیز مانند هر مهارت دیگر با اشتباهات و خطاهایی مواجه است. این بخش از صورت سود و زیان جامع اصلاح اشتباهات را پوشش می دهد.
حساب سود و زیان انباشته یا صورت سود و زیان انباشته
در این جا تلاش داریم تا تفاوت حساب سود و زیان انباشته را با سود و زیان معمولی و سود و زیان جامع بیان کنیم. حساب سود و زیان انباشته یک نوع حساب دائمی است. یعنی در یک سال مالی بررسی نمی گردد، بلکه در طی سال های متمادی سود و زیانی انباشته می گردد که به آن سود و زیان انباشته می گویند. پس سود و زیان سنواتی حسابی است که به طور دائمی مانده آن به سال بعد منتقل می گردد. فرقی نمی کند که نوع شرکت چه باشد. در تمامی انواع شرکت ها به یک شیوه محاسبه و در صورت صود و زیان جامع درج می گردد.
ویژگی مهم دیگر حساب سود و زیان انباشته خنثی بودن آن است. طوری که در طول مدت زمانی که محاسبه می گردد می تواند بدهکار یا بستانکار گردد. در صورت سود و زیان معمولی که موضوع اصلی این مقاله است از حساب سود و زیان انباشته خبری نیست. تنها در صورت سود و زیان جامع می توان اثر حساب سود و زیان انباشته را یافت.
صورت سود و زیان تلفیقی
صورت سود و زیان تلفیقی زمانی معنا پیدا می کند که با بیش از یک شرکت مواجه باشیم. مثلا یک هلدینگ از شرکت مادر و چند شرکت زیر مجموعه تشکیل شده است. برای محاسبه صورت مالی تلفیقی یکپارچه همه این شرکت ها از صورت سود و زیان تلفیقی استفاده می گردد. این امر برای محاسبه فعالیت مالی کل هلدینگ یا مباحث مالیاتی آن به کار می آید.
برای محاسبه صورت سود و زیان تلفیقی باید عملیات حسابداری بین شرکت ها را کسر کرد تا فعالیت مالی خالص کل به دست آید. برای این منظور، باید درآمدی که ناشی از فروش کالا و خدمات است، دارایی های نقدی و غیر نقدی، بدهی ها و هزینه های جاری شرکت های زیرمجموعه را محاسبه نمود. پس از آن تجمیع آن ها را با شرکت مادر به صورت تلفیقی برآورد نمود.
نکته مهم در این میان آن است که برای تهیه صورت مالی تلفیقی، شرکت مادر یا همان شرکت اصلی به همراه تمامی شرکت های زیر مجموعه آن یک کل واحد را شکل می دهند و یک واحد اقتصادی یکپارچه محسوب می گردند.
صورت سود و زیان شرکت تولیدی
اصول کلی برای تهیه صورت سود و زیان شرکت تولیدی همانند دیگر شرکت هاست. در اینجا به تفاوت هایی که صورت سود و زیان تولیدی دارد اشاره می کنیم. در ابتدا یاداور می گردیم که صورت سود و زیان بر خلاف ترازنامه مربوط به یک دوره زمانی است. بنابراین باید در ابتدای صورت سود و زیان، دوره زمانیی که این صورت سود و زیان معین گردیده است مشخص گردد. در حقیقت ترازنامه تصویر لحظه ای از عملکرد مالی کسب و کار است و سود و زیان تصویری از یک دوره زمانی است.
فرمول های لازم برای محاسبه صورت سود و زیان شرکت تولیدی به شرح ذیل است:
حاشیه سود برابر است با تفاضل فروش خالص و بهای تمام شده کالاهای فروخته شده
سود عملیاتی خالص برابر است با تفاضل حاشیه سود ناخالص و هزینه های فروش و اداری
سود خالص قبل از مالیات برابر است با سود عملیاتی خالص به علاوه درآمدهای دیگر منهای هزینه های دیگر
سود یا ضرر خالص هم به این شیوه محاسبه می گردد: سود خالص قبل از مالیات منهای مالیات بر درآمد
صورت سود و زیان شرکت بازرگانی
صورت سود و زیان شرکت های بازرگانی یا موسسات بازرگانی نیز از قواعد استاندارد حسابداری پیروی می کند. برای محاسبه سود و زیان شرکت بازرگانی باید مراحل ذیل را طی کنیم.
یکم. در گام اول باید فروش خالص را محاسبه کنیم. برای این منظور مانده حساب فروش را از تخفیفات نقدی که اعمال کرده ایم و برگشت از فروشی که رخ داده است و تخفیفاتی که لحاظ کرده ایم کم می کنیم.
دوم. در گام بعدی بهای تمام شده کالای فروش رفته را برآورد می کنیم. در این خصوص باید موجودی کالای اول دوره و خرید خالص را طی دوره با هزینه های حمل کالا جمع کنیم. خرید خالص طی دوره به این شکل محاسبه می گردد: خرید را باید از کلیه برگشت از خریدها، تخفیفات اعمال شده و تخفیفات نقدی خرید کسر نماییم. اکنون کلیه موارد بالا را از موجودی کالای پایان دوره کسر می کنیم تا بهای تمام شده کالای فروش رفته محاسبه گردد.
سوم. در این مرحله می توان سود یا زیان ناخالص را محاسبه نمود. برای این کار بهای تمام شده کالای فروش رفته را از فروش خالص کسر می نماییم.
چهارم. در گام آخر باید هزینه های عملیاتی مانند هزینه های فروش و هزینه های اداری را از سود یا زیان ناخالص کم کنیم. در این مرحله سود یا زیان خالص مشخص می گردد.
بخش‌هاي مختلف تشكيل دهنده صورت سود و زيان
درآمدها يا ميزان فروش
منظور از درآمد فروش همان واریزها یا دریافتی های یک شركت از فروش محصول يا خدماتی است که طی یک دوره مالی عاید آن شرکت گردیده است كه در قسمت بالايي صورت سود و زیان درج می گردد. اين مقدار محاسبه شده ، ناخالص است و هزينه‌هاي مربوط به توليد كالاي فروخته شده يا ارائه خدمات در آن لحاظ نمي‌گردد. برخي از شركت‌ها ممكن است داراي درآمد چندگانه باشند كه مجموع اين درآمدها به كل درآمد اضافه مي‌گردد.
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته
بهاي تمام شده كالاي فروخته شده نشان دهنده هزينه‌هاي مرتبط با توليد و فروش محصولات است. علاوه بر اين اگر شركت ارائه دهنده خدمات باشد، اين بخش به عنوان هزينه فروش صورت سود و زيان شركت خدماتي ثبت مي‌گردد. اين بخش از صورت حساب سود و زيان خروجي حسابداري صنعتي يك شركت است. بهاي تمام شده عمدتا شامل نيروي انساني، مواد اوليه، سربار توليد و ساير هزينه‌هاي ديگر مانند استهلاك است.
سود ناخالص
سود ناخالص در واقع با كم نمودن بهاي تمام شده كالاي فروش رفته، از درآمد فروش محاسبه مي‌شود.
هزينه‌هاي اداري عمومي و فروش
هزينه‌هاي عمومي و اداري عمدتا شامل هزينه‌هاي زير است:
- بخش فروش
- خدمات عمومي
اين بخش از هزينه‌ها شامل تمام هزينه‌هاي غيرمستقيم ديگر می گردد که مرتبط با اداره و مدیریت كسب و كار است. اصلي‌ترين اجزا آن عبارت است از حقوق و دستمزد كاركنان غير توليدي، هزينه‌هاي جاري شامل بيمه و هزينه‌هاي ماموريت و غیره. در برخی از موارد هزينه استهلاك نيز جزء لحاظ مي‌گردد كه ممکن است در هر شرکت متفاوت باشد.
سود عملياتي، سود قبل از بهره و ماليات
اين بخش نشان دهنده سود قبل از بهره، ماليات و استهلاك است كه با كم نمودن هزينه‌هاي اداري و عمومي، به جز ماليات، از سود ناخالص محاسبه مي‌گردد.
هزينه‌هاي مالي، بهره
اكثر كسب و كارها جهت راه اندازي يا ادامه حيات به تسهيلات نياز دارند. اين تسهيلات با توجه به نوع كسب و كار و مرجع پرداخت كننده بهره‌هاي متفاوتي دارند. هزينه‌هاي بهره شامل آن بخشي از اقساط است كه جز اصل پول نبوده و به بانك يا تسهيل دهنده پرداخت مي‌شود.
سود قبل از ماليات
در اين بخش با كسر نمودن هزينه بهره از درآمد عملياتي محقق مي‌گردد. درآمد قبل از كسر ماليات آخرين رديف نهايي قبل از رسيدن به درآمد خالص است.
ماليات
ماليات بر درآمد بخشي است كه متناسب با نوع فعاليت كسب وكار شركت توسط نهادها و سازمان های دولتی محاسبه، بررسی و اخذ می گردد كه به صورت معمولي درصدي از درآمد خالص پيش از كسب ماليات است. لازم است بدانيد كه اگر شركتي زيان‌ده باشد و قبل از كسر ماليات زيان‌ده بودن آن مشخص گردد، به آن شركت ماليات تحقق نخواهد گرفت. این در صورتی است که شرکت بتواند با اسناد مالی دقیق و مثبته زیان ده بودن خود را اثبات نماید.
سود خالص
درآمد يا سود خالص از كم نمودن ماليات بر درآمد، از درآمد قبل از ماليات به دست مي‌آيد كه به ترازنامه منتقل مي‌گردد.
کسب درآمد میلیونی ماهانه آسان و مطمئن
انواع سود در گزارش سود و زيان
به طور كلي صورت سود و زيان داراي سه نوع سود به شرح زير است. لازم به ذكر است كه مهم‌ترين بخش سود و زيان، قسمت پاياني آن يعني سود يا زيان ويژه است كه نتيجه يك شركت را نشان مي‌دهد و با مطالعه و بررسي آن مي‌توان متوجه شد كه نتايج فعاليت كسب و كار يك شركت سودآور يا زيان‌ده بوده است.
سود ناخالص
اين نوع سود از كسر ميزان فروش كالا از هزينه‌هاي تمام شده كالا محاسبه مي‌گردد.
سود عملياتي
سود عملياتي كه به آن سود قبل از كسر ماليات نيز گفته مي‌شود از كسر سود ناخالص از هزينه‌هاي اداري عمومي فروش و هزينه‌هاي استهلاك ساختمان و اثاثيه قابل محاسبه است.
سود خالص
محاسبه سود خالص پس از انجام عملیات های فوق کار دشواری نیست. با کسر مالیات از درآمدهای غیر عملیاتی مانند سود بانکی تعلق یافته به همراه هزینه های غیر عملیاتی که از سود عملیاتی کم شده است می توان سود خالص را محاسبه نمود.
انواع هزينه‌ها در گزارش سود و زيان
در صورت سود و زيان چند نوع هزينه داريم كه به شرح زير است:
- هزينه‌هاي پرداخت شده بابت حقوق و دستمزد كاركنان
- هزينه‌هاي مصرف شده جهت توليد و فروش كالاهاي به فروش رسيده
- هزينه‌هاي در نظر گرفته شده جهت استهلاك ساختمان و تجهيزات موجود در شركت
نحوه محاسبه سود
از صورت سود و زیان خود برای استخراج ارقام مهم برای توضیح سودآوری کسب‌وکار خود استفاده کنید:
- سود ناخالص = کل درآمد – بهای تمام شده کالای فروخته شده
این فرمول تفاوت بین کل فروش و هزینه تولید کالا یا خدماتی است که می‌فروشید. این مورد شاخص کارایی کلی تولید و یک رقم کلیدی برای تعیین قیمت‌ها و اهداف فروش است.
- حاشیه سود ناخالص = (سود ناخالص ÷ کل درآمد) * 100
این فرمول نشان می‌دهد که چه نسبتی از سود ناخالص را از هر ریال درآمد تولید شده نگه می‌دارید (مثلاً 20٪ حاشیه سود ناخالص به این معنی است که برای هر 100 هزار تومان درآمد ایجاد شده، سود ناخالص 20 هزار تومان نگه می‌دارید).
- سود عملیاتی = سود ناخالص – هزینه‌های عملیاتی
این فرمول نشان دهنده سود حاصل از عملیات اصلی است که شامل هزینه‌های ناشی از بهره یا مالیات (که معمولاً درآمد قبل از بهره و مالیات یا EBIT نامیده می‌شود) نمی‌شود.
- سود خالص = کل درآمد – (هزینه‌های کالاهای فروخته شده + هزینه‌های عملیاتی)
این فرمول به عنوان “خط پایین” هم شناخته می‌شود و سود خالص کل مبلغی است که پس از پرداخت تمام هزینه‌ها به دست می‌آید (از دست می‌رود).
محاسبه سود و زیان در نرم افزار حسابداری هوفر
تمامي شركت‌ها و كسب و كارها موظف‌اند كه در پايان دوره‌هاي مختلف صورت سود و زيان خود را محاسبه نمايند، چرا كه با استفاده از صورت سود و زيان است كه مديران كسب و كارها قادر خواهند بود جهت ادامه فعاليت بخش‌هاي مختلف شركتشان، تصميمات مهم و جدي را براي آينده اتخاذ نمايند. البته علاوه بر مديران، سهامداران و سرمايه‌گذاران شركت نيز جهت بررسي فعاليت‌هاي مالي شركت به آن نياز دارند.
در نرم افزار حسابداری ابری هوفر، امکانات فراوانی برای محاسبه سود و زیان در نظر گرفته شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با نرم افزار هوفر دموی نرم افزار را به صورت رایگان مشاهده نمایید:
