حسابداری تعهدی به شیوه ای از حسابداری میگویند که در آن، زمان نقد شدن دریافتیها و پرداخت نقدی هزینهها ملاک شناسایی و ثبت های حسابداری نیست بلکه صرفاً ثبت یک قرارداد یا معامله و یا تقبل یک پرداختی به تاریخ خاص باعث تحقق آن درآمد یا هزینه و ثبت در حسابها و انعکاس در گزارشهای مالی خواهد شد.
در مطلب پیش رو قصد داریم علاوه بر تعریف حسابداری تعهدی و صحبت از مزایای استفاده از این روش برای شرکتهای مختلف، به تاثیر استفاده از این روش بر گروه حسابهای مختلف مثل داراییها، درآمدها، هزینهها و حتی بودجه بپردازیم.
حسابداری تعهدی چیست؟
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که کسی از سود یک معامله صحبت کند در حالیکه هنوز مبلغی به حسابش نیامده. مثلا برادرتان بگوید با خرید این برگه اوراق قرضه 5 میلیون تومان سود کردهام، اما شما متعجب میگویید از کدام سود صحبت میکنی؟ او پاسخ خواهد داد این اوراق 25% سود قطعی دارند که با توجه به خرید 20 میلیونی من در پایان سال این سود به من تعلق خواهد گرفت پس من از الان مالک آن سود هستم و دارایی ام 25 میلیون تومان است.
در داستان بالا ما با نمونه ای از حسابدرای تعهدی آشنا شدیم. اگر به شیوه حسابداری نقدی میخواستیم با این ثبت حسابداری برخورد کنیم تا لحظه پایان سال حق ثبت سود را نداشتیم. ولی حسابداری تعهدی به ما این اجازه را می دهد که با واقع نگری بیشتری به فرایند جمع آوری و تحلیل و ثبت اطلاعات بپردازیم. با توجه به شکل معاملات در کشور ما این روش، روش استاندارد حسابداری در اکثر شرکتها است.
آیا حسابداری تعهدی از ابتدا وجود داشته است؟
پاسخ این سوال خیر است. مثل خیلی از مفاهیم به روز شده و مدرن این علم، حسابداری تعهدی نیز بر اساس احساس نیاز حسابداران و مدیران مالی، توسط خبرگان این علم و محققان پایه ریزی شده است و بعدا نام حسابداری تعهدی بر آن نهاده شده است. از مهمترین عوامل موثر در ابداع این روش اعتبارات و اسناد و حسابهای پرداختنی بودند که جایگزین وجه نقد در معاملات گردیدند.
روز به روز با پیچیده تر شدن معاملات نسبت به گذشته، استفاده از ارزهای مختلف در یک عملیات مالی، به وجود آمدن کارتهای اعتباری و پولهای اعتباری و ترویج آنها، تقریبا می توان گفت دیگر مجموعه ای نیست که در برابر این روش از حسابداری مقاومتی نشان دهد. امروزه حتی سنتی ترین حسابداران نیز نمیتوانند مدعی شوند تمام دریافت و پرداختهای مجموعهشان نقدی است و اگر هم در جایی غیرنقدی باشد تاثیری بر گزارشهای آنها ندارد.
چرا حسابداری تعهدی برای شرکتها اهمیت دارد؟
در گذشته حسابداری تعهدی مخصوص شرکتهای خصوصی یا به نحوی مجموعههای کوچک بود. اما با گذشت زمان و مشخص شدن تاثیر این روش از حسابداری بر محاسبات مالی و بالاتر بردن دقت در گزارشات و به تبع آن تصمیمگیریهای استراتژیک سازمانی کم کم حتی شرکتهای دولتی نیز به این روش گرایش پیدا کرده اند.
مدیر مالی مجموعه راه آهن ایران در مصاحبه ای با مجله حسابرس گفته بود که خوشحال است توانسته به مدیران دولتی بقبولاند که استفاده از روش حسابداری تعهدی چه قدر به برنامه ریزی مالی و تخصیص منابع بودجه دولتی کمک کرده است.
کاربرد حسابداری تعهدی
حسابداری تعهدی شامل ثبت درآمدهایی است که به دست آمده؛ اما هنوز پرداختی برای آن دریافت نشده است. همانطور که بالاتر هم به آن اشاره کردیم، حسابداری تعهدی شامل هزینههایی میشود که شرکت متحمل شده، اما هنوز پرداخت نکرده است.
حسابداری تعهدی با ثبت درآمدها و هزینهها در یک دوره حسابداری بدون در نظر گرفتن زمان تغییر واقعی پول، دید دقیقی از وضعیت مالی شرکت را ارائه میکند.
برخی از مهمترین کاربردهای حسابداری تعهدی عبارتاند از:
- برای نظارت بر فعالیتهای مالی و برای مدیریت امور مالی یک کسب و کار مورد استفاده قرار میگیرد؛
- با استفاده از روش حسابداری تعهدی، شرکتها در زمان واقعی از مقدار پولی که وارد می شود، دریافت میکنند؛
- به کمک حسابداری تعهدی، شرکتها میتوانند گزارشهای مالی آتی را ارائه کنند؛
- حسابداری تعهدی روشی عالی برای یک شرکت جهت مدیریت بدهی، درآمد و فعالیتهای مالی است؛
- روش حسابداری تعهدی برای یک تجارت متوسط یا بزرگ بسیار مناسب است؛
- با حسابداری تعهدی، شرکتها میتوانند سود را ببینند و برای بهبود درآمد شرکت، استراتژی داشته باشند؛
- با روش حسابداری تعهدی، یک شرکت میتواند تعیین کند که به طور کلی چقدر پول دارد؛
- با روش حسابداری تعهدی میتوان به کلیه فعالیتهای مالی دسترسی دقیق داشت.
ساختار حساب ها در حسابداری تعهدی
حسابها در حسابداری تعهدی از انواع مختلفی برخوردار هستند؛ در ادامه این بخش از مقاله به بررسی آنها پرداختیم که عبارتاند از:
درآمدهای تعهدی
درآمدهای تعهدی، درآمد یا دارایی (شامل داراییهای غیر نقدی) میشود که هنوز دریافت نشده است. در این حالت ممکن است یک شرکت، خدمات یا کالایی را به شما تحویل دهد؛ اما در نهایت، انجام این کار به صورت اعتباری انجام میشود.
هزینههای تعهدی
هزینه تعهدی به زمانی اطلاق میشود که یک شرکت به صورت اعتباری خرید کرده و بدهیها را در دفتر کل خود وارد میکند؛ همچنین تعهدات خود را نیز در قبال طلبکارانی که دارد مورد تأیید و بررسی قرار میدهد. هزینههای تعهدی در حسابداری هزینهای است که انجام شده؛ اما هنوز پرداخت نشده است.
همچنین به شرکت اجازه میدهد تا داراییهایی مانند سرقفلی که ارزش نقدی ندارند ثبت کند. هزینههای تعهدی در ساختار حسابها، اقلام تعهدی هزینه بهره، اقلام تعهدی تامین کنندگان و اقلام تعهدی دستمزد یا حقوق را شامل میشود.
درآمد معوق
هنگامی که یک شرکت قبل از تحویل کالا یا ارائه خدمات، پول نقد دریافت میکند، حسابی به نام درآمد معوق شکل میگیرد که به عنوان درآمد غیرقابل کسب نیز شناخته میشود. این حساب یک بدهی به شمار میرود؛ زیرا شرکت موظف به تحویل کالا یا ارائه خدمات در آینده است.
هزینههای پیش پرداخت
وقتی یک شرکت برای کالایی قبل از دریافت آن یا برای خدماتی قبل از ارائه آن، پول نقد پرداخت میکند، حسابی به نام هزینه پیش پرداخت ایجاد میشود. این حساب، یک حساب دارایی است؛ زیرا نشان میدهد که شرکت حق دریافت کالا یا خدمات در آینده را دارد.
صورتهای مالی در حسابداری تعهدی
صورتهای مالی در حسابداری تعهدی به شرح زیر است:
- صورتهایی از رویههای حسابداری
- صورت وضعیتهای مالی
- مقایسه صورت مالی عملکرد و بودجه
- نوشتن رویههای حسابداری در صورتهای مالی در حسابداری
- تعیین گردش حساب تغییرات اعمال شده در ارزش خالص
مزایا و معایب حسابداری تعهدی
در ابتدای مطرح شدن این روش تصور میشد که تاثیر استفاده از روش حسابداری تعهدی صرفا مختص به نقد و بانک و حسابهای دریافتنی و پرداختنی باشد اما با آزمون و خطا و صحت سنجی و گسترش استفاده از این روش در شرکتهای دولتی، خدماتی، پیمانکاری، حق العمل کاری، بازرگانی و … ابعاد مختلف تاثیرگذاری روش حسابداری تعهدی بر حسابها و گزارشات روشن شد.
در ادامه به برخی از مهمترین تاثیرات این روش بر گروه حسابها با ذکر مثالی میپردازیم.
تاثیر حسابداری تعهدی بر دارایی ها
در اولین نگاه مهمترین بخش هر ترازنامه که به چشم می خورد دارایی های آن شرکت است؛ حتی بعضا برای تحلیلهای خاص به استفاده کنندگان داخلی یا بیرونی صورت داراییهای یک مجموعه نیز ارائه می گردد. حال تصور کنید در تاریخ بیست اسفند یک محموله 20 تنی از موجودی کالا به مبلغ 100 میلیون ریال به فروش میرسد و در ازای فروش این میزان کالا تعهدی دریافت میکنیم که تاریخ 20 فروردین این مبلغ را دریافت نماییم. خب در روش حسابداری نقدی باید این کمبود موجودی کالا را در حساب کالای فروش رفته ثبت میکردیم که یک حساب واسطه است و چون نمودی در حساب موجودی نقد و بانک ندارد به وضوح از تاثیر گذاری عقیم خواهد ماند.
اما در روش حسابداری تعهدی این مبلغ در حساب حسابهای دریافتنی ثبت میگردد ( چه با استفاده از حساب واسطه کالای فروش رفته و چه بدون استفاده از آن ) اما در نهایت شخصی که گزارشهای پایان سال را میبیند با یک نگاه متوجه میشود که 100 میلیون ریال به داراییهای مجموعه در ازای فروش مقداری کالا اضافه خواهد شد.
تاثیر حسابداری تعهدی بر درآمد ها
برای محاسبه سود عملیاتی یا ناخالص به درآمدها به عنوان مهمترین آیتم نیاز داریم. حالا تصور کنید یک شرکت پیمانکاری قرار باشد بر اساس روش نقدی هر وقت که از طرف کارفرما دریافتی نقدی داشت فقط درآمد را شناسایی کند. برای بازتر شدن مسئله فکر کنید که این شرکت همزمان دههها قرارداد پیمانکاری دارد که هر کدام در مرحله متفاوتی از اجرا هستند و در هر قرارداد صورت وضعیتهای مختلفی در مرحلههای مختلف ارزیابی، پرداخت و … وجود دارد. چه طور یک آنالیزور مالی یا حسابرس یا حسابدار می تواند با دریافتی های نقدی چند صورت وضعیت میزان درآمد این شرکت را محاسبه کند؟
بهترین کمک به سیستم مالی این مجموعه استفاده از روش حسابداری تعهدی است. بدین صورت که با ارسال یا تایید هر صورت وضعیت مبلغ درآمد مورد نظر شناسایی و ثبت گردد تا تاثیر خود را بر میزان سود داشته باشد و ارقام گزارش سود و زیان را واقعی کند.
ناگفته نماند در همین راستا باید توجه داشت که این افزایش سود افزایش مالیات پرداختنی را نیز به همراه خواهد داشت. به عنوان مثال اگر مجموعهای در اواخر سال مالی خود به میزان سقف معافیت مالیاتیاش درآمد کسب کرده باشد دوست دارد درآمدهای مازاد خود را شناسایی و ثبت نکند و آنها را به سال بعد انتقال دهد.
تاثیر حسابداری تعهدی بر هزینه ها
در حوزه هزینهها نیز بسیاری از مبالغ وجود دارند که به یقین میدانیم در همین دوره مالی باید پرداخت کنیم ولی اکنون از آنها فارغیم. به عنوان مثال هزینه حق سنوات کارکنان یا سود سهام پرداختنی. هزینههایی از این دست اگر در زمان گزارشگیری شناسایی و ثبت نشده باشند علاوه بر خدشه وارد کردن به شفافیت گزارش باعث بالا رفتن ناصحیح سود ویژه میشوند و به این ترتیب مالیات پرداختنی ما نیز بیشتر خواهد شد.
هزینه استهلاک دستگاهها و داراییهای ثابت از بهترین مثالهای الزام رعایت روش حسابداری تعهدی است. مستهلک کردن سالانه بخشی از ارزش دارایی و تبدیل آن مبلغ به هزینه باعث واقعی تر شدن گزارش و کاهش سود ویژه خواهد شد.
تاثیر حسابداری تعهدی بر بودجه
بودجه بندی عملیاتی یکی از مدرن ترین و پیچیده ترین امور حسابداری است. به طور کلی میتوان گفت استراتژیستها با بودجه ریزی به دنبال پیوند میان شاخصهای عملکردی و تخصیص منابع هستند. پس میتوان این طور نتیجه گرفت که بودجه ریزی هنر تخصیص منابع است.
اما کارشناسان بودجه بر چه اساسی میتوانند تک تک منابع را به مرکز هزینههای عملیاتی اختصاص دهند که بهترین عملکرد را برای سازمان به ارمغان بیاورد. پاسخ در صورتهای مالی نهفته است.حال تصور کنید با روش حسابداری نقدی بسیاری از دریافتها و پرداختهای سازمان به صورت معلق مانده باشد و ثبت نشده باشد؛ کارشناس بودجه قطعا با ضریب خطای بالایی کارش را انجام خواهد داد در صورتی که اگر روش حسابداری تعهدی مستقر شده باشد با اتکا به شناسایی و ثبت درآمدها، هزینهها و دریافت و پرداختها در زمان قرارداد، کارشناس بودجه نیز با اطمینان به بودجه بندی خواهد پرداخت.
تفاوت حسابداری نقدی و تعهدی
حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی، تفاوتهایی دارند که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
مبنای نقدی حسابداری، درآمدها را هنگام دریافت وجه نقد و هزینهها را هنگام پرداخت شناسایی میکند. این روش از حسابداری، حسابهای دریافتنی یا پرداختنی را شناسایی نمیکند.
بسیاری از کسبوکارهای کوچک ترجیح میدهند از مبنای نقدی حسابداری استفاده کنند؛ زیرا نگهداری از آن ساده است. تشخیص اینکه چه زمانی تراکنش انجام شده (پول در بانک یا خارج از بانک است) آسان است و نیازی به پیگیری مطالبات یا پرداختنی نیست.
روش نقدی از نظر ردیابی میزان پول نقدی که کسبوکار در هر زمان دارد، سودمند است. شما میتوانید به موجودی بانک خود نگاه کرده و منابعی را که در اختیار دارید به طور دقیق بررسی کنید؛ در واقع، حسابداری نقدی اساساً بر میزان نقدینگی موجود در کسب و کار در هر زمان معین تمرکز دارد.
همچنین از آنجایی که تراکنشها تا زمانی که وجه نقد دریافت یا پرداخت نشده است، ثبت نمیشوند، درآمد کسبوکار تا زمانی که در بانک نباشد مشمول مالیات هم نمیشود.
حسابداری تعهدی روشی از حسابداری است که در آن درآمدها و هزینهها هنگام به دست آوردن آنها، بدون توجه به اینکه پول چه زمانی دریافت یا پرداخت شده است، ثبت میشود. برای مثال، زمانی که یک پروژه در حال تکمیل شدن است، به جای دریافت پول، درآمد را ثبت میکنید.
مبنای حسابداری تعهدی، ایده واقعیتری از درآمد و هزینه در یک دوره زمانی را ارائه میدهد؛ بنابراین تصویری بلندمدت از کسب و کار نمایش داده میشود که حسابداری نقدی نمیتواند آن را ارائه دهد.
” بسیاری از صاحبان مشاغل تصور میکنند حسابداری نقدی فرایندی سادهتر و کم مصرفتر است؛ اما حسابداری تعهدی به طور کلی میتواند با آموزش کافی اجرا شود.”
برای درک بهتر این موضوع مقاله تفاوت حسابداری نقدی و تعهدی مطالعه کنید
مثالی از حسابداری تعهدی
فرض کنید شرکت شما خدمات نرم افزاری کامپیوتری را ارائه میدهد و به منظور پاسخگویی به تقاضای فزاینده، یک سرور جدید 15000 دلاری به صورت اعتباری خریداری میکنید. در تاریخ خرید، حسابهای پرداختنی را 15000 دلار در ترازنامه افزایش داده و یک هزینه 15000 دلاری را هم در صورت درآمد ثبت میکنید.
حسابداری تعهدی به شما این امکان را میدهد که بدانید حتی اگر شرکت شما در حال حاضر پول نقد داشته باشد، یک پرداخت آتی وجود دارد که باید برای فعایتهای آینده در نظر گرفته شود.
نمونههای متداول اقلام تعهدی عبارتاند از:
- قبوض آب و برق
- مالیات بر درآمد
- پرداختهای بهره دریافت شده
- استهلاک
- پیش پرداخت اجاره
- تخفیفهای پس از فروش
- هزینههای حسابرسی
کلامآخر
از اینکه تا به اینجای مقاله، همراه ما بودید از شما سپاسگزاریم. ما در این مقاله سعی کردیم در رابطه با صورتهای مالی در حسابداری تعهدی، کاربرد حسابداری تعهدی، تفاوت حسابداری نقدی و تعهدی و … اشاره کنیم.
اما چنانچه سوالی در زمینه حسابداری تعهدی دارید، میتوانید سوالات خود را در بخش نظرات سایت با ما به اشتراک بگذارید. همچنین تیم پشتیبانی ما در سایت هوفر، آماده پاسخگویی به سوالات و مشاوره در زمینه حسابداری جهت بهبود عمکلرد شرکتها در زمینههای مالی است.
مطلب به درد بخوری بود