منظور از کالای امانی در حسابداری با حسابداری کالای امانی یکی است. واحدهای تجاری ناچارند که جهت به دست آوردن بازارهای جدید و فروش بیش تر محصولات و در نتیجه کسب سود بیشتر، دامنه فعالیت خود را در دیگر مناطق جغرافیایی اعم از داخل و خارج از کشور گسترش دهند. همان طور که می‌دانید یکی از راه‌های فروش محصولات، ایجاد نمودن واحدهای تجاری فرعی و یا شعب متعدد در نقاط مختلف است. از آن جا که انجام چنین کاری به سرمایه‌گذاری‌های قابل ملاحظه و استقرار نیروی انسانی وابسته به واحدهای تجاری و همچنین انجام هزینه‌هایی است که امکان دارد توجیه اقتصادی نداشته باشد، بنا به این دلایل واحدهای تجاری با ایجاد نمودن ارتباط با فروشندگان کالاها در مناطق مورد نظر خود به فروش محصولات و کسب درآمد مبادرت می‌نمایند. به این صورت که بر اساس قراردادی محصولات خود را به صورت امانی در اختیار یک شخص حقیقی یا حقوقی قرا می‌دهند تا آنها به نمایندگی از طرف واحدهای تجاری، کالاها را به فروش برسانند.
در سال‌های اخیر با بهبود و توسعه روش‌های توزیع و گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای و شرکت‌های تعاونی، فروش کالا به صورت امانی کاهش یافته است، اما با این وجود در برخی از زمینه‌ها مانند فرآورده‌های کشاورزی، اشیای نفیس، لوازم منزل، مجلات و روزنامه‌ها کماکان رواج دارد.
حسابداری کالای امانی در واقع مبحث آشنایی برای شرکت‌ها و موسساتی است که بازارهای فروش بیش تری نسبت به بازار فروش عادی در اختیار دارند و کالاهای خود را توسط افراد یا موسسات و شرکت‌های مورد اعتماد موجود به فروش می‌رسانند. در این مقاله به مباحث مرتبط با کالای امانی در حسابداری و عملیات حسابداری برای کالای امانی پرداخته شده است.
كالاي اماني چيست؟
برخي از تجار و شركت‌ها جهت به دست آوردن بازارهاي جديد غير از بازارهاي فروش هادي، ميزاني از كالاهاي خود را به شهرستان‌ها يا كشورهاي ديگر ارسال مي‌نمايند تا اينكه توسط افراد و موسساتي كه طرف معامله و مورد قبول و پذيرش آنها هستند، فروخته شود، به اين گونه كالاها، كالاهاي اماني يا مرسوله اماني گفته مي‌شود و به شخصي يا شركتي كه كالاي اماني را به منظور فروش به طور اماني براي طرف خود مي‌فرستد، فرستنده كالاي اماني يا آمر گفته مي‌شود. به شخص يا موسسه‌اي كه كالاي اماني را به منظور فروش، دريافت مي‌نمايد، گيرنده كالاي اماني يا حق العمل كار مي‌نامند. حق العمل كاران جهت اين كار مبلغي را به عنوان كميسيون يا حق العمل از صاحب و فرستنده كالا دريافت مي‌نمايند. در واقع حق العمل كار كسي است كه به نام خود ولي به حساب شخص ديگري معاملاتي نموده است و در مقابل، حق العملي دريافت مي‌دارد( ماده 357) به طوري كه ملاحظه مي‌گردد، حق العمل كار، كالاي اماني را به منظور فروش از آمر به طور اماني دريافت نموده و به حساب وي به فروش مي‌رساند.
انواع حسابداری و زیرمجموعه ها ؛ آشنایی با ۸ دسته حسابداری + مثال
تفاوت بین فروش عادی و فروش امانی در حسابداری کالای امانی
تفاوت اصلی بین فروش عادی و فروش کالای امانی این است که در مورد فروش عادی به محض انجام شدن فروش، خریدار مالک کالا می‌گردد، این در صورتی است که در کالای امانی با این که آمر، کالا را به منظور فروش جهت حق العمل کار می‌فرستد، اما تا زمانی که کالای ارسالی به فروش نرسد، همچنان مالک کالای ارسالی باقی می‌ماند. با توجه به این توضیحات در مورد کالای امانی می‌بایست مطالب زیر را مورد توجه قرار داد:
- در دفاتر فرستنده کالای امانی، در پایان دوره مالی و زمان تنظیم نمودن صورت‌های مالی، باید مقدار کالایی که نزد حق العمل کار موجود است و هنوز به فروش رسیده نشده است، به قیمت تمام شده به موجودی کالای موسسه فرستنده کالا اضافه گردد.
- ورشکست شدن حق العمل کار موضوع مهم بعدی است. اگر برای گیرنده کالا یا همان حق العمل کار این مشکل پیش بیاید، آمر یا همان فرستنده کالا می‌تواند کالای خود را عینا پس بگیرد و حال اگر به جای ارسال کالا به طور امانی مستقیما و به طور عادی به او فروخته بود، نمی‌توانست چنین کاری را انجام دهد، بلکه می‌بایست همانند مابقی طلبکاران اقدام نموده، و احیانا چند درصدی از طلب خود را وصول نماید.
فروش امانی برای حق العمل کار چه مزایایی دارد؟
در زیر برخی از مزایایی که حق العمل کار از فروش کالای امانی کسب می‌کند آورده شده است:
- با توجه به این نکته که قیمت کالا مرتبا در بازار در حال نوسان است و همچنین ممکن است کالای خریداری شده قبلی تنزل قیمت پیدا کرده و از این بابت موسسه حق العمل کار موجب زیان گردد، در صورتی که حق العمل کار کالاها را به صورت امانی دریافت می کند و با توجه به اینکه به هر قیمتی که میسر گردید، می‌فروشد و به بهای خرید کالا وابستگی ندارد، در نتیجه متحمل چنین زیان‌هایی نمی‌گردد.
- در صورت اینکه کالای خریداری شده به فروش نرسد، مقداری از سرمایه موسسه راکد مانده و از آن جا که از طرف دیگران در مقابل پرداخت بهای آن ها تعهداتی داده‌اند، از این بابت موجب نگرانی‌ها و زیان‌هایی برای موسسه می‌گردد. در صورتی که این گونه نگرانی‌ها و زیان‌ها برای کالای دریافت شده امانی وجود ندارد.
فروش امانی برای آمر چه مزایایی به همراه دارد؟
- دسترسی به بازارها بیشتر شده و به دنبال آن موجب فروش بیشتر و سود فراوان‌تر می‌گردد.
- در این روش، اطمینان بیشتری از وصول بهای کالای امانی تا فروش‌های عادی نسیه حاصل می‌گردد، چرا که اولا بعضی از حق العمل کاران با درصدی به نام حق التضمین که دریافت می‌دارند، وصول بهای کالای فروش رفته را از هر جهت به عهده می‌گیرند و ثانیا همان‌طور که گفته شد، اگر حق العمل کار ورشکست گردد، بهای کالای امانی از بین نمی‌رود بلکه آمر می‌تواند عینا آنها را پس بگیرد.
- جهت معرفی و ایجاد بازار برای محصولات جدید شناخته نشده که برخی از نمایندگان و تجار حاضر به خرید و فروختن آنها به صورت عادی نیستند، ارسال کالا برای آنها به طور امانی بهترین وسیله است تا تجار و شرکت‌ها بتوانند با اطمینان بیشتری به قبول و فروش این گونه محصولات اقدام نمایند.
فرایند حسابداری کالای امانی به چه نحو است؟
جهت بررسی کالای امانی در حسابداری دو دسته حسابداری وجود دارد که به شرح زیر است:
- کالاهای امانی که صرفا به صورت امانت است.
- کالاهای امانی که جهت فروش نزد شرکت دیگران قرار دارد.
برای آن کالاهایی که به صورت امانی و از دیگران نزد شرکت نگه داری می‌گردد، باید صرفا اطلاعات آماری آنها در حساب‌های انتظامی ثبت گردد و در صورت بازگرداندن آنها، از حساب‌ها کسر گردد.
حسابداری فروش از صفر تا ۱۰۰ + نحوه ثبت سند
عملیات حسابداری کالای امانی
ثبت نمودن محمولة امانی در دفاتر فرستندة کالای امانی به شیوه های مختلف صورت می‌گیرد که یکی از رایج‌ترین آنها، شیوه ثبت نمودن آن در دفاتر به قیمت تمام شده است. در این روش جهت ثبت نمودن عملیات از قیمت تمام شده استفاده می‌گردد و به همین منظور یک حساب اصلی به نام حساب کالای امانی و چند حساب دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
حسابداری کالاهایی که جهت فروش برای حق العمل کار ارسال می‌گردد
در این مورد، زمان ارسال کالا به حق العمل کار ثبت‌های زیر صورت می‌گیرد. حق العمل کار نیز هزینه‌های لازم جهت انجام فروش محصولات را صورت داده و کالاها را به فروش می‌رساند و از بابت حق العمل کاری مبلغی را به عنوان دستمزد برداشت نموده که به حساب بهای تمام شده کالای امانی برده می‌شود و در انتها حق العمل کار مبالغ مربوط به مانده وجوه نقد نزد خود را به حساب بانکی آمر واریز می‌نماید.
حساب کالای امانی چیست؟
حساب کالای امانی حسابی است که به صورت جداگانه به منظور فروش‌های امانی از آن استفاده می‌گردد. این حساب، ماهیت یک حساب سود و زیانی را دارا است و ماندهی آن نشانگر سود یا زیان حاصل از فروش کالای امانی است. بهای تمام شده کالای ارسالی، «مخارج مرتبط با کالای امانی۱» در بخش بدهکار این حساب ثبت می‌گردد و فروش کالای امانی، «موجودی کالای امانی در پایان دوره مالی۲» در قسمت بستانکار این حساب ثبت می‌گردد. بنابراین مانده این حساب نشان دهنده سود یا زیان حاصل از فروش کالای امانی است یعنی مانده بستانکار آن نشاندهنده سود کالای امانی و مانده بدهکار آن نشاندهنده زیان فروش کالای امانی است.
ماهیت حساب ها در حسابداری چیست؟ [تشخیص انواع حساب ها]
نحوه ثبت نمودن عملیات حسابداری کالای امانی در دفاتر آمر
تا اینجا با مفاهیم کلی کالای امانی در حسابداری آشنا شدیم. جهت ثبت نمودن عملیات حسابداری کالای امانی یک حساب اصلی به نام کالای امانی و یک حساب آماری به نام کالای ارسالی و حساب دیگری به نام شخص حق العمل کار در دفاتر افتتاح می‌گردد که روش ثبت اقلام در آن به شکل زير است:
- ارسال نمودن کالا برای حق العمل کار
- پرداخت نمودن هزینه‌های ارسال کالای امانی توسط آمر
- به فروش رساندن کالا توسط حق العمل کار
- ثبت نمودن هزینه‌های انجام شده توسط حق العمل کار
- دریافت نمودن حواله از حق العمل کار
- پرداخت نمودن حق التضمین و حق العمل
- بستن حساب کالای امانی در پایان دوره مالی
- بستن حساب کالای ارسالی
آیا امکان بازگشت کالای امانی وجود دارد؟
همان‌طور که گفته شد بازاریابی به شیوه کالای امانی معمولاً در مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فروشنده بخواهد در بازار خریدار وارد شده و یا سهم خود را بیشتر نماید. به همین منظور، فروشنده باید در ابتدا کالای خود را آماده نموده و به شرکت حمل کننده تحویل دهد تا به دست خریدار برسد.
خریدار پس از اینکه کالای یاد شده را دریافت نمود، شروع به تبلیغات، بازاریابی و فروش آن کالا می‌نماید و در صورت فروش آنها، وجه درخواستی در فاکتور را پرداخت می‌کند. همچنین در صورتی که خریدار نتوانست کالاهای ذکر شده را به فروش رساند قادر خواهد بود که نسبت به عودت آنها با هزینه فروشنده اقدام نماید. همچنین قبل از استفاده نمودن از این روش، فروشنده بایستی تجربه، امکانات، تخصص و قدرت خریدار برای بازاریابی و فروش کالاهای مورد نظر خود را بررسی نموده که مجبور به پذیرش کالای عودت شده نگردد.
بخش فروش یکی از بخش‌های مهم هر شرکت و کسب و کاری است که نیاز ویژه‌‌ای به نرم افزار حسابداری دارد. شرکت‌ها و کسب و کار‌ها جهت فروش محصولات خود از شیوه‌های مختلف فروش استفاده می‌نمایند که یکی از این شیوه‌ها کالای امانی است. لذا بنا به این دلایل مدیریت مالی و امور حسابداری کالای امانی دارای اهمیت بالایی در بخش فروش است.
مراحل انجام حق العمل کاری در حسابداری کالای امانی
- ارسال نمودن کالا به حق العمل کار همراه با بهای تمام شده آن
- پرداخت هزینه‌های حمل، بیمه و بسته بندی
- فروش کالا و ارسال صورتحساب به آمر توسط حق العمل کار ( به قیمت فروش)
- دریافت مدارک هزینه از حق العمل کار در رابطه با کالا ( انجام هزینه با حق العمل کار)
- محاسبه نمودن حق الزحمه حق العمل کار
- دریافت نمودن مبلغ فروش پس از کسر هزینه ها و حق العمل کاری
به حق العمل کار چه حقوق و مزایایی تعلق می‌گیرد؟
- کارمزد یا حق العمل فروش یا کمیسیون فروش: مبلغ حق العمل فروش که در مقابل خدمات حق العمل کار به او داده می‌شود، طبق قرارداد طرفین و معمولا درصدی از بهای فروش است.
- حق التضمین: در اصل حق العمل کار می‌بایست کالای ارسالی را به طور نقدی به فروش رساند و در صورتی که بدون توافق آمر به طور نسیه فروخته شود و احتمالا مبلغی از این گونه مطالبات سوخت گردد، زیان حاصله به عهده حق العمل کار است. اما در صورتی که آمر اجازه فروش نسیه را داده باشد، سوخت شدن مطالبات در صورتی که با دقت و حسن نیت فروخته شده باشد، بر عهده حق العمل کار نیست. به همین منظور بعضی از ارسال کنندگان کالا (آمرین) درصدی از بهای فروش را به عنوان حق التضمین به حق العمل کار می‌دهند. در این صورت، وصول یا عدم وصول مطالبات بر عهده حق العمل کار است.
- پرداخت هزینه‌هایی که حق العمل کار برای فروش محموله امانی داده است.
حق العمل کار چه وظایفی دارد؟
مهم‌ترین وظایفی که حق العمل کار برعهده دارد عبارت است از:
- حق العمل کار می‌بایست به طوری که آمر دستور داده، کالای امانی را حفظ و نگهداری نماید و ترتیبات مقرره را در این مورد اجرا نماید. در واقع حق العمل کار مثل ” امین” ضامن تلف یا نقصان مالی که به او سپرده شده است نیست، به جز در صورت تعدی یا تفریط.
- دقت در فروش‌های نسیه و سعی و کوشش در وصول مطالبات.
- تصفیه حساب فروش کالا مطابق با قراردادی که با آمر دارد و ارسال نمودن صورت حساب فروش در فواصل معین یا پس از فروش تمام یا قسمتی از کالای امانی.
حق العمل کار چه مسئولیت‌هایی دارد؟
مسئولیت‌های حق العمل کار شامل موارد زیر می‌گردد:
- در صورتی که حق العمل کار نادرستی کرده و به خصوص اینکه هزینه‌ای را به حساب آمر بیش تر از میزان مبلغ واقعی و یا مبلغ فروش را کم تر از مبلغ واقعی منظور دارد، مستحق دریافت نمودن حق العمل نخواهد بود.
- در صورت این که حق العمل کار تقصیر کرده باشد، می‌بایست از عهده خساراتی که از عدم رعایت دستور آمر ناشی شده باشد برآید.
- در صورتی که حق العمل کار کالای امانی را کم تر از حداقل قیمتی که آمر معین کرده است، به فروش برساند، مسئول پرداخت تفاوت وجه خواهد بود، مگر اینکه بتواند ثابت نماید که نگهداری کالا موجب تلف شدن آن می‌گردیده است و یا اینکه در هر صورت از میزان ضرر بیش تر جلوگیری نموده و تحصیل اجازه آمر در آن موقع مقدور نبوده است.
- همان طور که گفته شد، در صورتی که حق العمل کار طرف معامله را ضمانت کرده باشد و یا اینکه عرف تجاری او را ضامن بشمارد، مسئولیت پرداخت مطالبات را برعهده خواهد داشت، در غیر این صورت مسئول نیست.
بین حق العمل کار و نماینده تجاری چه تفاوتی وجود دارد؟
قبل از آن لازم است به تعریف نماینده تجاری بپردازیم. نماینده تجاری شخصی است که معاملات را به نام تاجر یا موسسه‌ای که به او نمایندگی داده است، انجام می‌دهد و یا به کسی که از طرف تاجر یا موسسه‌ای جهت انجام کلیه امور مربوط به تجارت خانه یا ثبت آن اختیار داده می‌شود، نماینده تجاری گفته می‌شود. در واقع می‌توان گفت که نماینده تجاری، نائب رسمی تجارت‌خانه است. در ادامه به تفاوت بین نماینده تجاری و حق العمل کار پرداخته شده است:
- نماینده تجاری در واقع معاملات را به نام تاجر یا تجارت خانه‌ای که نمایندگی آن را دارد، انجام می‌دهد، این در صورتی است که حق العمل کار معاملات را به نام خود منتها به حساب آمر انجام می‌دهد و مشتری حق العمل کار معمولا آمر را نمی‌شناسد و با اعتبار حق العمل کار معامله می‌نماید.
- حق العمل کار نسبت به وصول مطالبات خود از آمر، نسبت به دیگر طلب کاران آمر، دارای حق رجحان است، در صورتی که نماینده تجاری، دارای چنین حقی نیست و همانند دیگر طلب کاران تاجر است، مگر در صورتی که مطابق با قرارداد چنین حقی به وی داده شود.
تکلیف کالاهای امانی در پایان دوره مالی چه می‌شود؟
در پایان دوره مالی و هنگام تنظیم صورت‌های مالی در دفاتر فرستنده کالای امانی، می‌بایست مقدار کالایی که نزد حق‌العمل‌کار وجود دارد و به فروش نرسیده است، به قیمت تمام شده به موجودی کالای مؤسسه فرستنده کالا اضافه گردد.
آیا امکان ثبت نمودن کالای امانی در قسمت دارایی‌ها وجود دارد؟
در بازاریابی کالای امانی، مطابق با توافقاتی که بین طرفین معامله صورت می‌گیرد; در صورتی که کالا به فروش برسد باید درصدی از فروش را به شرکت پرداخت نموده و در صورتی که کالا به فروش نرسد، کالا به صورت امانت دست حق‌العمل‌کار باقی خواهد ماند. به همین دلیل است که کالای امانی به عنوان موجودی کالا محسوب نمی‌گردد.
بسیاری از کالاها جهت فروش در انبار موجود و جزء دارایی‌های شرکت محسوب می‌گردند؛ ولی کالای امانی به عنوان یک حساب واسطه است و نمی‌توان آن را در قسمت دارایی‌ها ثبت نمود چرا که اصلاً خریدی صورت نگرفته است. حتی اگر خرید به‌صورت نسیه انجام گیرد، می‌توان آن را در دارایی‌ها ثبت نمود و متقابلا بدهی ایجاد شده است، ولی در مقابل کالای امانی هیچ موردی ایجاد نشده است. نکته‌ای که می‌بایست به آن توجه گردد، آن است که حق‌العمل کاران به منظور نگه داشتن کالا و در ادامه فروش آن مبلغی به عنوان کمیسیون یا حق‌العمل از صاحب و فرستنده کالا دریافت می‌نمایند.
نرم افزار حسابداری آنلاین هوفر
