بشر در طول تاریخ توانسته به ثبات قابل توجهی در کلیه علوم و حرفه ها دست یابد. کمتر دانشی را می توان سراغ داشت که اینقدر نو و بدیع باشد که هنوز اصولی برای آن تدوین نشده باشد. علم حسابداری نیز با توجه به پیشینه چند صد ساله اش دارای اصول و مبانی شناخته شده ایست که رعایت این اصول در تمامی شئونات این حرفه اجتناب ناپذیر است.
هیچ کس نمی تواند صرف اینکه مالک کسب و کاری است سر خود و با توجه به میل شخصی اش به حساب و کتاب امور مالی بپردازد و در پایان توقع داشته باشد استفاده کنندگان بیرونی صحت محاسبات وی را قبول داشته باشند. استفاده کنندگان بیرونی از اطلاعات حسابداری اعم از ممیزان دارایی، اداره بیمه، بانک ها، سهامداران و … همچنین استفاده کنندگان درونی از اطلاعات مالی اعم از هیئت مدیره، سهامداران داخلی و مدیران بخش ها نیازمند یکپارچگی و قابل اتکا بودن اطلاعات مالی شرکت هستند. اصول حسابداری به متخصصان این حوزه کمک می کند با روش های شاخص و قابل فهم برای همگان به حسابداری بپردازند.
در ادامه اصول پذیرفته شده علم حسابداری را به همراه مولفه های تغییر پذیر بررسی خواهیم کرد. همچنین خواهیم گفت چه اطلاعاتی به عنوان مفروضات حسابداری به یکپارچگی اطلاعات و صورتهای مالی کمک خواهد نمود.
اصول پذیرفته شده حسابداری چیست؟
شاید برای شما پیش آمده باشد که در کتب مختلف آموزش حسابداری به تعاریف مختلفی از اصول حسابداری برخورده باشید. باید قبول کرد نظر صاحب نظران درباره حتی اصول نیز متفاوت است. برخی اصول چهارگانه حسابداری را قبول دارند و برخی تا 8 اصل را به عنوان مبانی علم حسابداری می شناسند.
ما در این مقاله به روز ترین تقسیم بندی اصول حسابداری را ذکر خواهیم کرد:
- اصل افشای کامل
- اصل عینیت
- اصل بهای تمام شده
- اصل تحقق درآمد
- اصل تطبیق هزینه ها و درآمدها
اصل افشای کامل، اولین مورد در اصول حسابداری
این اصل حسابداری به انعکاس کامل تمام فعالیت‌های شرکت در ثبت و ضبط اطلاعات حسابداری دلالت دارد. بدین معنی که حسابدار یا مالک یک کسب و کار حق ندارد بخشی از فعالیت‌های خود را عمدا یا سهوا به ثبت نرساند. پذیرش این اصل همچون دیگر اصول حسابداری اجتناب ناپذیر است.
اصل عینیت
این اصل بدین معنی است که ثبت های مالی باید قابل اندازه گیری و سنجش باشند. نمی توان در گزارش های مالی از داده های غیر قابل سنجش و عینی استفاده نمود. مثلاً صورت سود و زیان ما نمی تواند نسبی باشد و مثلاً بگوییم امسال به اندازه کافی سود کرده ایم.
اصل بهای تمام شده
طبق این اصل ارزش ثبت هر آرتیکل یا معامله، ارزش نقدی آن کالا در هنگام وقوع است. سود یا زیان آتی نمی تواند در لحظه وقوع اندازه گیری و ثبت شود. این اصل مانعی در قبال حسابداری تعهدی نیست، بلکه در جریان واقعیت بخشی به صورتهای مالی باید رعایت شود. مثلا اگر برای مجموعه ساختمانی را به 50 میلیون تومان زیر فی بازار خریداری می کنیم باید ارزش ساختمان را معادل مبلغ پرداختی ثبت کنیم نه ارزش بازار یا ارزش آینده ملک!
اصل تحقق درآمد
در این اصل تاکید می شود درآمد فقط وقتی قابل ثبت است که محقق گردیده باشد. برخلاف هزینه ها که می توانند شناسایی شوند و به عنوان هزینه پرداختنی در سیستم حسابداری به ثبت برسند اما درآمد پس از تحقق کامل به ثبت می رسد. درآمد باید عینی و قابل اتکا باشد. روشهای شناسایی یا تحقق درآمد عبارت است از؛ فروش کالا و خدمات، وصول مطالبات مشکوک الوصول، فروش اقساطی، تکمیل پروژه و درصد پیشرفت کار.
اصل تطابق درآمدها و هزینه ها
طبق این اصل، در ازای هر درآمدی هزینه ای باید شناسایی و ثبت گردد. نمی توان کالایی ساخت و به فروش رساند در حالی که هیچ هزینه ای برای آن انجام نشده باشد یا بالعکس هزینه ای ثبت کنیم درحالیکه مجموعه هیچ درآمدی ندارد. پس نتیجه میگیریم فرمول محاسبه سود عملیاتی به این اصل حسابداری بستگی دارد. هزینه های شناخته شده باید ارتباط مستقیم و سیستماتیک با درآمدهای شناسایی شده داشته باشد و در زمان مناسب شناسایی گردد.
منظور از مفروضات در حسابداری چیست؟ چه فرقی با اصول حسابداری دارد؟
علاوه بر اصول یاد شده در بالا یک سری مفروضات کلی نیز در علم حسابداری به عنوان مبنا در نظر گرفته می شود که مجموع این مفروضات و اصول باهم مبانی علم حسابداری را تشکیل می دهند. همانطور که از اسم این مفروضات مشخص است فرض بر این گذارده می شود که در سیستم حسابداری مستقر این مبانی رعایت شده است. مفروضات حسابداری به شرح زیر است:
- فرض تداوم فعالیت
- فرض تفکیک شخصیت
- فرض واحد اندازه گیری
- فرض دوره مالی
- فرض حسابداری تعهدی
این مبحث را به طور کامل در مطلبی با عنوان مفروضات حسابداری توضیح داده‌ایم. اما به عنوان مثال، فرض پنجم یعنی توجه به فراگیر بودن شیوه حسابداری تعهدی فرض بر این است که روش حسابداری مستقر شیوه تعهدی است. اگر خلاف این باشد باید به نظر استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری برسد.
چه چیزهایی باعث می شوند اصول حسابداری تغییر کنند؟
نباید فراموش کرد که تمامی مبانی گفته شده تا اینجا قطعی و بلاتغییر نیستند. بلکه اصول محدود کننده ای وجود دارند که ممکن است بر اصول پذیرفته شده حسابداری تاثیر گذاشته و باعث تغییراتی در سیستم حسابداری ما شوند. به این اصول میثاق های حسابداری نیز گفته می شود. به طور کلی میثاق های حسابداری به چهار دسته زیر تقیسم می شوند:
- اصل فزونی درآمدها بر هزینه ها
- اصل اهمیت
- خصوصیات واحد اقتصادی
- اصل محافظه کاری
اصل فزونی درآمدها بر هزینه ها
طبق این اصل اگر روش های حسابداری ما به نحوی باشند که درآمد شناسایی شده از هزینه ها کمتر شود می توانیم روشهای بینادی حسابداری را استفاده نکرده و از روش جدیدی برای شناسایی درآمدها و هزینه ها استفاده کنیم
اصل اهمیت
بر اساس این اصل می توان از اطلاعات ناچیز و کم اهمیتی که ثبت و طبقه بندی آنها صرفه اقتصادی ندارد چشم پوشی نمود.
خصوصیات واحد اقتصادی
بر اساس این اصل اگر حرفه یا صنعت ما دارای خصوصیات منحصر به فردی باشد که در تضاد یا تناقض با اصول اولیه حسابداری باشد می توان از شیوه خاص و منحصر به فرد خود برای حسابداری استفاده نمود.
اصل محافظه کاری
اگر روشهای معقول شناسایی درآمد و هزینه باعث شود درآمدهای ما بیشتر از حد واقعی یا هزینه ها و بدهی های ما کمتر از حد واقعی شناسایی شوند، می توان بر اساس اصل محافظه کاری از روش های جایگزین، مثلا ارزش روز بازار استفاده نمود.
دانستن اصول حسابداری برای انجام عملیات حسابداری کافیست؟
قطعا خیر! امروزه پیچیدگی فرایندهای حسابداری به گونه ایست که همه ضرورت نرم افزارهای حسابداری را می‌دانند. پرواضح است که علاوه بر دانستن اصول و مفروضات حسابداری، حسابدار باید به کار با یک نرم افزار مسلط باشد. اگر به دنبال خرید یک نرم افزار حسابداری هستید، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا معیارهای انتخاب بهترین نرم افزار حسابداری را بشناسید. همچنین کارشناسان هوفر آماده اند در این زمینه به شما کمک کنند. برای دریافت مشاوره رایگان با شماره 91013342 – 021 با ما تماس بگیرید.
